Αιθαλομίχλη: Μύθοι και αλήθειες!

Τί(ς) πταίει και είναι βαριά η ατμόσφαιρα τους τελευταίους μήνες στα μεγάλα αστικά κέντρα; Το φαινόμενο της αιθαλομίχλης έχει κάνει αισθητή την παρουσία του. Σε τι οφείλεται όμως και ποιες οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από το θέμα;

Και ξαφνικά... λίγο πριν βγεί το 2012 και αφού έχουμε δει τα δημοσιονομικά έσοδα από το πετρέλαιο θέρμανσης να μειώνονται κατακόρυφα, οι υπεύθυνοι «είδαν» το φαινόμενο της αιθαλομίχλης να βαραίνει τα αστικά κέντρα. Έτσι, για μια ακόμη φορά αναζητούμε λύσεις κατόπιν εορτής προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση που χτυπάει κόκκινα σε καθημερινή βάση. Τα συναρμόδια υπουργεία δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε συγκεκριμένη δέσμη μέτρων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο, ενώ οι τελευταίες αναφορές επισημαίνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος οφείλεται σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται (καυστήρες αλλά και καύσιμη ύλη) τα οποία δεν πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Ωστόσο, επειδή τα έως τώρα στοιχεία δε μπορούν να προσδιορίζουν το μέγεθος αλλά και τις ρίζες του προβλήματος, ανατέθηκε σε συγκεκριμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα η διεξαγωγή μετρήσεων μέχρι και τα μέσα Φεβρουαρίου, ώστε να προκύψουν ασφαλή συμπεράσματα για το μέγεθος της αιθαλομίχλης. Με το συγκεκριμένο θέμα, προσπαθούμε να «ρίξουμε» φως στο συγκεκριμένο πρόβλημα, παρουσιάζοντας τις τελευταίες εξελίξεις, απόψεις ατόμων που σχετίζονται με το χώρο, αλλά και πληροφορίες που σχετίζονται με τους εναλλακτικούς τρόπους θέρμανσης. Οι προτάσεις που έχουν ακουστεί Στις προτάσεις δράσεων που τέθηκαν τις προηγούμενες ημέρες μετά από σύσκεψη των αρμόδιων φορέων περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η επιδότηση για τη μετατροπή των τζακιών σε ενεργειακά, με διεύρυνση των κριτηρίων για ένταξη στο Πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ΄ Οίκον», η εντατικοποίηση των ελέγχων στα καύσιμα αλλά και στα θερμαντικά σώματα, η θέσπιση προτύπων στους καυστήρες, αλλά και οι εντατικοί έλεγχοι στα υλικά καύσης και ο ποιοτικός τους έλεγχος.  Επίσης, όπως υποστηρίζεται απαιτείται καλύτερος συντονισμός και συνεργασία ανάμεσα στους σταθμούς μετρήσεων ρύπανσης που διαθέτουν η ΕΑΡΘ, η Μετεωρολογική Υπηρεσία και τα Πανεπιστήμια ώστε να δημιουργηθεί ενιαίο δίκτυο καταγραφής των δεδομένων. Παράλληλα, θα υπάρξουν συντονισμένες κινήσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πολιτών, καθώς το πρόβλημα συνδέεται και με έλλειψη πληροφόρησης ως προς την αποτελεσματικότητα και θερμαντική ικανότητα κάθε καυσίμου, αλλά και ως προς τις μακροχρόνιες συνέπειες στην δημόσια υγεία. Επίσης, εξετάζονται ήδη οι σχετικές τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. την Αυστρία, Νορβηγία, Γερμανία κλπ.), σχετικά με τα υλικά της καύσης από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες (διάθεση καυσόξυλων στην αγορά με ανώτερο επιτρεπόμενο ποσοστό υγρασίας, ποιοτικός έλεγχος πέλετ), αλλά και με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά λειτουργίας των τζακιών και ξυλοσομπών που χρησιμοποιούνται στην χώρα μας, ως προς τις εκπομπές ρύπων. Τι είναι η αιθαλομίχλη και πως επηρεάζει την υγεία μας;  Η αιθαλομίχλη αποτελείται από λεπτά  σωματίδια σκόνης που μπορεί να προκαλέσουν από τίποτα έως άσθμα και σε ειδικές περιπτώσεις ασθένειες του κυκλοφοριακού έως νεοπλασία του πνεύμονα. Σύμφωνα με μελέτη της WHO (World Health Organization), το προσδόκιμο ζωής εξαιτίας της ρύπανσης από λεπτά σωματίδια προβλέπεται ότι θα μειωθεί κατά 8,6 μήνες για τους Ευρωπαίους πολίτες.  Λεπτά σωματίδια θεωρούνται αυτά που μπορούν να περάσουν μέσω της αναπνοής μας στους πνεύμονές μας και ξεκινάνε από κοκκομετρίες των 10 μικρών (=1/1000 του mm). Όσο πιο λεπτά τα σωματίδια, τόσο πιο επιβλαβή είναι για την υγεία.  Για τον ακριβή προσδιορισμό της προέλευσης των μικροσωματιδίων, θα πρέπει να γίνονται συνεχείς μετρήσεις καταγραφή των συνθηκών (για παράδειγμα αν έκανε πολύ κρύο, αν είχε πολύ κίνηση στους δρόμους και με στοιχεία από προηγούμενες μετρήσεις μια και φέτος έχει αυξηθεί κατά πολύ η χρήση τζακιών μπορούμε να εκτιμήσουμε την επιβάρυνση από τα τζάκια). Σε γενικές γραμμές, το φαινόμενο της αιθαλομίχλης οφείλεται σε κακή καύση. Οι εκπομπές θα μπορούσαν να περιοριστούν με κλειστές εστίες καύσης (ενεργειακά τζάκια) ή με χρήση ποιοτικότερων προϊόντων καύσης (επίσης υπάρχουν και ειδικά φίλτρα που μπορεί να τοποθετήσει κανείς στην καμινάδα του για να μειώσει τις εκπομπές ρύπων). Επίσης, λόγω της κακής καύσης, τα τζάκια εκπέμπουν και υψηλές ποσότητες μονοξειδίου του άνθρακα (CO) και άλλες ουσίες, όπως πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες, πτητικές οργανικές ενώσεις κ.α., που επειδή δε φαίνονται και δεν μπορούμε να τις μυρίσουμε δεν έχουν γίνει πολλές αντίστοιχες μελέτες και γι’ αυτό δεν ασχολούμαστε μαζί τους.  Ωστόσο, το συγκεκριμένο πρόβλημα εντοπίζεται και σε άλλες χώρες. Χαρακτηριστικό είναι όμως ότι, οι Γερμανοί που ετοιμάζονται να βάλουν από τον Ιανουάριο 2015 οριακές τιμές εκπομπής σωματιδίων από τζάκια και άλλες πηγές στα 150 mg/m3, ενώ οι οριακές τιμές σκόνης που ισχύουν για τα εργοστάσια βρίσκονται από το 1981 στη χώρα μας στα 100 mg/m3. Αυτό αποδεικνύει πόσο πρέπει να προοδεύσει ακόμα η τεχνολογία και πόσα χρόνια θα περάσουν ακόμα για να αρχίσουμε να έχουμε «καθαρές» εκπομπές από τα τζάκια μας. Οι απόψεις των ειδικών  Αντώνιος Γερασίμου πρόεδρος ΕΛ.Ε.ΑΝ.ΒΙΟΜ:  «Η υψηλή υγρασία αυξάνει τα μικροσωματίδια» Στην οικιακή θέρμανση χρησιμοποιούνται κυρίως τζάκια, σόμπες και λέβητες βιομάζας. Στα τζάκια, ο καταναλωτής πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι τα συμβατικά τζάκια είναι για διακόσμηση και όχι για να θερμαίνουν το χώρο αποτελεσματικά. Ένα συμβατικό τζάκι έχει συντελεστή απόδοσης σίγουρα κάτω από 20%, ενώ ένα ενεργειακό τζάκι, εγκεκριμένο να πωλείται στην Ε.Ε., σίγουρα πάνω από 60%. Επιπλέον, πρέπει να προσέξει αν η ποιότητα των ξύλων είναι ακατάλληλη προς καύση, δηλ. δεν προέρχονται από δασική ξυλεία με υγρασία μικρότερη του 30%, ή είναι ξύλα προερχόμενα από βιομηχανική κατεργασία (π.χ. παλιά έπιπλα, παλιά πατώματα). Η υψηλή υγρασία αυξάνει δραστικά τα εκπεμπόμενα μικροσωματίδια και από τα απόβλητα, όπως παραπάνω, δημιουργούνται εκπομπές τοξικών ενώσεων. Πρώτο συμπέρασμα:  Μην κάνετε χρήση συμβατικών τζακιών για να ζεσταθείτε. Σας κοστίζει πολύ ακριβά. Δεύτερο συμπέρασμα: Ελέγχετε την υγρασία στα ξύλα που αγοράζετε. Κοστίζει στην τσέπη σας και στην ατμόσφαιρα. Τρίτο συμπέρασμα: Μη χρησιμοποιείτε ακατάλληλη ξύλα (μπάζα). Δηλητηριάζετε την ατμόσφαιρα και τον ίδιο τον εαυτό σας. Σχετικά με τις ξυλόσομπες  Όσοι καταναλωτές χρησιμοποιούν σόμπες ή λέβητες πέλετ, πρέπει να προσέξουν να χρησιμοποιούν πέλετ ελεγμένα που προέρχονται από ξύλο και είναι σύμφωνα με τις ισχύουσες Εθνικές και Κοινοτικές προδιαγραφές, ελέγχοντας την αναγραφή των βασικών χαρακτηριστικών στο σακί. Πρώτο συμπέρασμα:  Μη χρησιμοποιείται πέλετ άγνωστης προέλευσης και προδιαγραφών που μπορεί να κυκλοφορούν λαθραία (λαθρεμπόριο). Κινδυνεύετε να πληρώνετε τελικά περισσότερα για τη θέρμανσή σας και μπορεί να προκαλέσετε ρύπανση στην ατμόσφαιρα. Δεύτερο συμπέρασμα: Μη χρησιμοποιείτε πέλετ για οικιακή χρήση που προορίζονται για βιομηχανική χρήση. Στη βιομηχανία χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα για τον έλεγχο των εκπομπών σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Η Πολιτεία έχει υιοθετήσει τις σχετικές προδιαγραφές της Ε.Ε., το δε Γενικό Χημείο του Κράτους προχωράει σε έκδοση προδιαγραφών για τον έλεγχο των διάφορων μορφών βιομάζας που κυκλοφορούν στο εμπόριο για τη βιομηχανική χρήση. Η ΕΛ.Ε.ΑΝ.ΒΙΟΜ (Ελληνική Εταιρεία Ανάπτυξης Βιομάζας) παρακολουθεί την αγορά, προχωρεί σε εκπόνηση ειδικών κλαδικών μελετών και συνδράμει την Πολιτεία στον τομέα της Βιομάζας, ο οποίος είναι ραγδαία αναπτυσσόμενος μετά από μακροχρόνια περίοδο αδράνειας. Τάκης Γρηγορίου, από την Greenpeace:  «Η μόνη λύση είναι η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων» Μπορεί η απότομη εξίσωση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης να αποτέλεσε το κερασάκι στην τούρτα για τους εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που ξαφνικά βρέθηκαν σε αδυναμία να πληρώσουν για πετρέλαιο, όμως το πρόβλημα της αιθαλομίχλης έχει βαθύτερες αιτίες. Κυρίως εστιάζεται στην ακαταλληλότητα των ελληνικών κτιρίων να προσφέρουν σωστή και οικονομική θέρμανση. Δεκαετίες λανθασμένων πολιτικών επιλογών που κυρίως στόχευαν στην προστασία του κατασκευαστικού κλάδου – της  ‘ατμομηχανής’ της ελληνικής οικονομίας – τον καιρό των παχιών αγελάδων, παρά για σωστές ενεργειακές προδιαγραφές στα κτίρια, έθεσαν τις βάσεις για τη σημερινή κατάσταση. Η ατμομηχανή όμως ξέμεινε από καύσιμα και σήμερα ο Έλληνας καλείται να πληρώσει (πανάκριβο) πετρέλαιο ή να λειτουργήσει το (μη-ενεργειακό) τζάκι του σε ένα μέσο σπίτι που χρειάζεται τρεις φορές περισσότερη ενέργεια για θέρμανση από ό,τι στη Φινλανδία. Δυστυχώς, η μονοδιάστατη συζήτηση για τον ΕΦΚ, παραβλέπει όλα τα παραπάνω, καθώς επίσης και το ότι, πολλοί συμπολίτες μας θα αδυνατούσαν να πληρώσουν για θέρμανση ακόμα και με λιγότερο – ή και καθόλου – ΕΦΚ. Η μόνη πραγματική λύση είναι να στραφούμε άμεσα στην ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων ξεκινώντας από τα φτωχότερα στρώματα. Κάτι τέτοιο δεν θα αντιμετωπίσει μόνο οριστικά το πρόβλημα της αιθαλομίχλης, προστατεύοντας ταυτόχρονα το εισόδημα των νοικοκυριών. Θα συμβάλλει και στον εκσυγχρονισμό και την ανάκαμψη της Ελληνικής οικονομίας.  Ο Υπουργός Ανάπτυξης δήλωσε πρόσφατα ότι η, Ελλάδα σήμερα χρειάζεται ανάγκη από νέους αυτοκινητοδρόμους, εγκαινιάζοντας το σχετικό πρόγραμμα 7 δισ. ευρώ. Προφανώς, τα συγκεκριμένα χρήματα τα έχουν περισσότερο ανάγκη οι εθνικοί μας υπερ-εργολάβοι παρά τα κτίρια μας, συμπληρώνω εγώ. Ξηρομερίτης Ευάγγελος, Πρόεδρος και Διευθύνων σύμβουλος ΜΑΚΗ Α.Ε.*  Κατά τη γνώμη μου το φαινόμενο της αιθαλομίχλης δημιουργείται κατά κύριο λόγο από την καύση των ξύλων σε τζάκια ανοιχτού τύπου και όχι μόνο. Η πολιτεία θα έπρεπε να επιδοτήσει πιστοποιημένα μηχανήματα καύσης βιομάζας, ώστε να μειωθεί αυτό το φαινόμενο. Δεν είναι όλοι οι τύποι της βιομάζας αθώοι ως προς την καύση τους. Γι αυτό τον λόγο θα πρέπει να διευκρινιστεί από το υπουργείο περιβάλλοντος ποια βιομάζα επιτρέπεται και ποια απαγορεύεται. Όσον αφορά στα πέλετ ξύλου, οι ρύποι τους στην ατμόσφαιρα είναι πολύ πιο κάτω από τα επιτρεπτά όρια. Βέβαια και εδώ η πολιτεία πρέπει να λάβει μέτρα με προληπτικούς ελέγχους.

4green