Τα μέτρα των 10,3 δισ. που διέλυσαν αγορά και οικονομία

Από τους Δήμητρα Καδδά, Δημήτρη Κατσαγάνη

Μια πραγματική λαίλαπα δημοσιονομικών μέτρων 10,3 δισ. ευρώ έφερε το τρίτο, "αριστερό" Μνημόνιο κατά τον πρώτο χρόνο ύπαρξής του. Ο λόγος για μέτρα που κατέφεραν καίριο πλήγμα στις επιχειρήσεις, στους φορολογουμένους και στους συνταξιούχους, χωρίς εμφανή μέτρα "πυρόσβεσης", όπως το αναπτυξιακό αντιστάθμισμα, που... αγνοείται εδώ και μήνες, αλλά και δίχως οριστική λύση στο θέμα του χρέους και στην επιστροφή της εμπιστοσύνης και των επενδύσεων.

Τα μέτρα δεν έφεραν την οριστική λύση του "δράματος", η οποία επιχειρείται με τη νέα διαπραγμάτευση του φθινοπώρου και την αξιολόγηση, που "κρύβει" τον κίνδυνο για νέα μέτρα, τα οποία απεύχεται η κυβέρνηση.

Προκάλεσαν, όμως (μαζί με τους κεφαλαιακούς ελέγχους που προηγήθηκαν και... παραμένουν), μια τεράστια οικονομική καταστροφή στις τράπεζες αλλά και στην οικονομία: την επιστροφή σε ύφεση 1,4%, την απώλεια εξαγωγών και επενδύσεων, την πτώση στη βιομηχανική παραγωγή και στον τζίρο του λιανεμπορίου, τα λουκέτα επιχειρήσεων, αλλά και την εξαέρωση των αποταμιεύσεων και των εισοδημάτων των φορολογουμένων, που κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων, αλλά και των συνταξιούχων.

Το πακέτο των 10,3 δισ. ευρώ

Η συμφωνία της 14ης Αυγούστου του 2015 συνοδεύτηκε από παρεμβάσεις

αξίας 3,2 δισ. ευρώ. Συμπληρώθηκαν περίπου έναν χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2016, με την πρώτη επικαιροποίηση, με μέτρα αξίας 4,6 δισ. ευρώ (πολλά εκ των οποίων δεν έχουν φανεί στην αγορά και την τσέπη μισθωτών και συνταξιούχων), αλλά και με ακόμα 1,4 δισ. ευρώ διαρθρωτικών παρεμβάσεων –όπως λέγονται–, που εκτιμάται στην έκθεση συμμόρφωσης της Κομισιόν ότι θα "εξοικονομηθούν", δημιουργώντας ένα μαξιλάρι ασφαλείας έναντι του "κόφτη" δαπανών.

Τα μέτρα αυτά των 10,3 δισ. ευρώ έχουν φανεί μόνο σε μικρό βαθμό στην ελληνική αγορά. Και θα πρέπει να φέρουν έως το 2018 πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, με τους "θεσμούς" να διατηρούν στα κείμενα του Μνημονίου το δικαίωμα να ζητηθούν πρόσθετα μέτρα αν δεν θεωρηθούν επαρκή.

Ο ΥΠΟΙΚ, Ευκλείδης Τσακαλώτος δεσμεύτηκε –εκ νέου– προ ημερών ότι δεν θα έρθουν νέα μέτρα. Ωστόσο, αφενός πολλές από τις παρεμβάσεις των 10,3 δισ. ευρώ αποτελούν μνημονιακές δεσμεύσεις που ακόμη δεν έχουν εφαρμοστεί και, αφετέρου, η επάρκειά τους συνδέεται άρρηκτα και με τη μεγάλη μάχη για τα πρωτογενή πλεονάσματα που θα απαιτηθούν για μετά το 2018.

Ο λόγος για μια μάχη που συνδέεται με τις "μπουκέτο" μέτρων για το χρέος και η οποία, σύμφωνα με τον Έλληνα ΥΠΟΙΚ, θα αργήσει να λήξει (μίλησε για τέλος του έτους). Και από τις αποφάσεις που θα ληφθούν για το χρέος αλλά και από την επιτυχία του κυβερνητικού έργου θα κριθεί αν θα υπάρξουν και νέα δημοσιονομικά μέτρα.

Σοκ στις επιχειρήσεις και στην οικονομία

Τα στοιχεία για την πορεία της οικονομίας στον έναν χρόνο του τρίτου Μνημονίου δείχνουν το μέγεθος του πλήγματος σε μια οικονομία που ήδη είχε επωμιστεί ένα τεράστιο βάρος από τα πολλαπλά πακέτα μέτρων και την ύφεση 25%. Σύμφωνα με τα στοιχεία:

- Το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο υποχώρησε κατά 1,4%, με την ιδιωτική κατανάλωση να υποχωρεί κατά 1,3% και τις επενδύσεις κατά 2,7%. Πτωτική πορεία ΑΕΠ όλο το α’ εξάμηνο εκτιμά σε μελέτη της η Eurobank (τα επίσημα στοιχεία του β’ τριμήνου είχε προαναγγελθεί ότι θα ανακοινώνονταν στις 12/08).

- Τα έσοδα του τουρισμού μειώθηκαν τον Μάιο κατά 10,4%, ενώ για το σύνολο της τουριστικής περιόδου πλέον ο ΣΕΤΕ περιμένει οριακή μόνο άνοδο (έναντι αρχικών προβλέψεων για αύξηση φέτος στο 6%). Τον Ιούλιο καταγράφεται αύξηση αφίξεων 9,1%, διατηρώντας όμως τις επιφυλάξεις για τη πορεία των εσόδων.

- Τον Ιούλιο ο αποπληθωρισμός έφτασε στο 1,0%.

- Ο τζίρος στο λιανεμπόριο υπέστη νέα πτώση 6,4% τον Μάιο.

- Η οικοδομική δραστηριότητα υποχωρεί κατά 25,9% τον Απρίλιο.

- Η πτώση των εξαγωγών συνεχίζεται ακάθεκτη και υπό την πίεση της διεθνούς συγκυρίας, με τη συνολική αξία τους να διαμορφώνεται στα 2,1 δισ. ευρώ τον Ιούνιο, με μείωση 6,6%.

- Η ανεργία αδυνατεί να μειωθεί περαιτέρω, διατηρούμενη τον Μάιο στο 23,5%, στα ίδια επίπεδα με τον Απρίλιο.

- Στο φορολογικό πεδίο οι πιέσεις εντείνονται. Τα νέα ληξιπρόθεσμα χρέη των φορολογουμένων προς τις Εφορίες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων, για τον Ιούνιο αυξάνονται με ρυθμό πάνω από 1,2 δισ. ευρώ κάθε μήνα. Οι νέες οφειλές που σωρεύτηκαν μόνο μέσα στο α' εξάμηνο του 2016 φτάνουν στα 6,9 δισ. ευρώ.

- Ο δείκτης οικονομικού κλίματος τον Ιούλιο ήταν αυξημένος κατά 10,7 μονάδες σε σχέση με πέρυσι, όταν η αγορά είχε καταρρακωθεί λόγω της επιβολής των κεφαλαιακών ελέγχων. Ωστόσο, μια πολύ σημαντική παράμετρός του, ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών, βρέθηκε 30,8 μονάδες κάτω από τα επίπεδα του Ιουλίου του 2015, όταν δηλαδή κυριαρχούσε ο φόβος του Grexit και των κεφαλαιακών ελέγχων. Και αυτό το στοιχείο προκαλεί ανησυχία στους ερευνητές, καθώς δείχνει –όπως επισημαίνουν– τα όρια ανοχής/αντοχής, που εξαντλούνται. Μάλιστα, τα ίδια στοιχεία αποκάλυψαν ότι κατεγράφη ιστορικό χαμηλό στις καταθέσεις των καταναλωτών: Θα βρεθούν στα πλέον αρνητικά επίπεδα το επόμενο 12μηνο, μαζί με τη φοροδοτική τους ικανότητα.

- Όσο για τους ίδιους τους κεφαλαιακούς ελέγχους, που θα αργήσουν να... φύγουν, από τον Δεκέμβριο του 2014 μέχρι και τον Ιούλιο του 2015 περίπου 45 δισ. ευρώ έφυγαν από τις τράπεζες.

-Βροχή πέφτουν τα λουκέτα στην αγορά (15.500 από την αρχή του 2016 μέχρι σήμερα), ενώ τα κρατικά "φέσια"  βρέθηκαν στα 5,9 δισ. ευρώ στο τέλος του Ιουνίου (θεωρητικά ανά μήνα, αν δεν υπάρξει χρονοκαθυστέρηση, θα αποπληρώνονται 500-800 εκατ. ευρώ).

Ο άγνωστος "Χ" του μεταναστευτικού

Η στάση της Τουρκίας και το μεταναστευτικό ανάγονται, όσο περνά ο καιρός, στον πιο μεγάλο παράγοντα αβεβαιότητας και δεν θεωρείται από πολλούς τυχαία η προειδοποίηση του αναπληρωτή υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα προ ημερών ότι "θα δοκιμαστούμε πολύ σκληρά αν καταρρεύσει η συμφωνία με την Τουρκία". Ο λόγος για έναν όχι μόνο κοινωνικό/πολιτικό, αλλά και πολύ μεγάλο δημοσιονομικό κίνδυνο.

Η απόφαση των "θεσμών" στο τεχνικό Μνημόνιο του Ιουνίου να εξαιρεθούν οι δαπάνες για το προσφυγικό που δεν καλύπτονται από κονδύλια της Ε.Ε. έχει έναν όρο, ο οποίος προ μηνών φαινόταν "αθώος". Όχι, όμως, πλέον: ένα πλαφόν στην ετήσια εξαίρεση στο 0,2% του ΑΕΠ (350 εκατ. ευρώ), το οποίο ήταν αρκετό πριν από τα τελευταία γεγονότα στην όμορη χώρα...

Οι νέες παρεμβάσεις

Η διπλή αξιολόγηση που έρχεται περιλαμβάνει περισσότερες από 42 παρεμβάσεις, που περιέχουν, πέρα από τα μεγάλα μέτωπα του ασφαλιστικού, του εργασιακού και των ειδικών μισθολογίων και του Δημοσίου, την τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τις παρεμβάσεις του Υπερταμείου Ιδιωτικοποιήσεων και του ΤΧΣ, το πακέτο ιδιωτικοποιήσεων με τη ΔΕΗ και τη μεταφορά του νέου πακέτου ΔΕΚΟ στο νέο Ταμείο, τις "απελευθερώσεις" της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ και των κλειστών επαγγελμάτων.

Ασφαλιστικό: Οι μεγάλες περικοπές είναι μπροστά

Η επιστροφή των εσόδων από εισφορές στο επίπεδο του... 2014 και η αύξηση των ληξιπροθέσμων χρεών των ασφαλιστικών οργανισμών κατά 20%, αλλά και η μείωση των ρευστών διαθεσίμων κατά σχεδόν 40%, είναι η βασική "κληρονομιά" που άφησε η κυβέρνηση έναν χρόνο μετά την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Πιο συγκεκριμένα:

- Οι ασφαλιστικές εισφορές τις οποίες εισέπραξαν οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης στο α' εξάμηνο 2016 αυξήθηκαν κατά 9,6% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015 (9,1 δισ. ευρώ, έναντι 8,3 δισ. ευρώ). Ωστόσο, η "ανάκαμψη" αυτή των εσόδων από εισφορές ίσα-ίσα που καλύπτει την αντίστοιχη πτώση που εμφανίστηκε το α' εξάμηνο του 2015, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014 (-9,6%). Με άλλα λόγια, εκείνο το οποίο "επετεύχθη" φέτος ήταν να επιστρέψουν οι εισφορές στο επίπεδο το οποίο βρίσκονταν το... 2014.

- Είναι γι' αυτόν τον λόγο που τα ληξιπρόθεσμα χρέη των ασφαλιστικών οργανισμών προς τους ασφαλισμένους και τους ιδιώτες παρόχους υγείας αυξήθηκαν μεταξύ Αυγούστου 2015 και Ιουνίου 2016 κατά 600 εκατ. ευρώ (ή 20%).

- Παράλληλα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, τα ρευστά διαθέσιμα των ασφαλιστικών οργανισμών που βρίσκονταν στις συστημικές τράπεζες έπεσαν, από τα 2,774 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2015, στα 1,697 δισ. ευρώ τον Απρίλιο του 2016 (-1,077 δισ. ευρώ ή -39%).

Υπό αυτούς τους όρους, με την εφαρμογή του νέου ασφαλιστικού νόμου Κατρούγκαλου, που ψηφίστηκε τον περασμένο Μάιο, επιχειρεί η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τα ελλείμματα των προϋπολογισμών των Ταμείων, τα οποία φτάνουν τα 3,5 δισ. ευρώ, με παρεμβάσεις μέχρι το 2019, οι οποίες, όμως, θα πρέπει να αποδώσουν μέχρι το 2025. Γρίφο ακόμη αποτελεί το τι θα γίνει με τις αποφάσεις του ΣτΕ περί αντισυνταγματικότητας των περικοπών του 2012-2013, το δημοσιονομικό κόστος των οποίων ανέρχεται σε 2-3 δισ. ευρώ.

Οι πρώτες περικοπές στις επικουρικές συντάξεις (του Δημοσίου), στα μερίσματα των συνταξιούχων δημοσίων υπαλλήλων και στα εφάπαξ έχουν ξεκινήσει από τον Ιούνιο-Ιούλιο και αναμένεται να "κορυφωθούν":

- Τον ερχόμενο Σεπτέμβριο (περικοπές σε επικουρικές συντάξεις ιδιωτικού τομέα).

- Από 1/1/2017, οπότε αναμένεται νέο "τσεκούρι" στο ΕΚΑΣ σε πάνω από 200.000 χαμηλοσυνταξιούχους, αλλά και η επιβολή της εισφοράς 20% και 6,9% επί του καθαρού δηλωτέου εισοδήματος των ελεύθερων επαγγελματιών για την κύρια ασφάλιση και τον ΕΟΠΥΥ, αντίστοιχα.

Σκληρές ανατροπές το φθινόπωρο στο εργασιακό
 

Τα πάνω κάτω πρέπει να φέρει η κυβέρνηση στο εργασιακό τον ερχόμενο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο, σε συνθήκες που η ανεργία πέφτει με ρυθμούς... χελώνας και οι μισθοί συνεχίζουν να συρρικνώνονται.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό της ανεργίας έπεσε στο 23,5% τον Μάιο του 2015, σε σχέση με το 24,6% που ήταν τον Αύγουστο του 2015. Ωστόσο, τον Αύγουστο του 2014 η ανεργία ανερχόταν στο 25,9%. Με άλλα λόγια, την περίοδο η οποία ακολούθησε την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου (Αύγουστος 2015 - Μάιος 2016) η ανεργία έπεσε κατά 1,1 μονάδες, ενώ την περίοδο Αυγούστου 2014 - Αυγούστου 2015 η ανεργία μειώθηκε κατά 1,3 μονάδες. Έτσι, αποδεικνύεται πως η ψήφιση του Μνημονίου δεν οδήγησε σε καμία αποφασιστική μείωση της ανεργίας. Παράλληλα, η ΤτΕ προβλέπει ότι το μοναδιαίο κόστος εργασίας θα μειωθεί φέτος.

Βάσει του συμπληρωματικού Μνημονίου, η κυβέρνηση πρέπει να περάσει το ερχόμενο φθινόπωρο ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για το εργασιακό. Πρόκειται για την πρώτη απόπειρα επιπλέον ανατροπών στις εργασιακές σχέσεις μετά τον Απρίλιο του 2013, σε ένα εξαιρετικά αλλαγμένο περιβάλλον, όπου το Brexit οδηγεί σε μείωση των κοινοτικών κονδυλίων τα οποία περιμένει επιπλέον η κυβέρνηση για την εναπομείνασα περίοδο αξιοποίησής τους (2017-2020) με στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης, ενώ η προσφυγική κρίση φαίνεται πως μπορεί να οδηγήσει σταδιακά στην είσοδο νέων εργαζομένων στην ελληνική αγορά εργασίας.

- Η κυβέρνηση υποστηρίζει την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε κλαδικό και εθνικό επίπεδο, ενώ εξετάζει να απεμπλακεί η πολιτική ηγεσία του υπ. Εργασίας από την απόφαση για ομαδικές απολύσεις.

- Από την άλλη μεριά, οι "θεσμοί", και προπαντός το ΔΝΤ, πιέζουν για να παραμείνει το ισχύον πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο οι όροι των επιχειρησιακών συμβάσεων μπορούν να υπερισχύουν των όρων των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, αλλά και για την αύξηση του ποσοστού των ομαδικών απολύσεων σε επιχειρήσεις 100-300 εργαζομένων από το 5% στο 10%. Ειδικά το ΔΝΤ θεωρεί τον εθνικό κατώτατο μισθό "υψηλό" σε σχέση με το μέσο εισόδημα.

Για πρώτη φορά στο στόχαστρο οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων για 300 εκατ. ευρώ το 2017-2018

Αν και το απέφυγε όσο μπορούσε –μιας και ουδέποτε από τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι και σήμερα έθιξε τους μισθούς ή τις θέσεις απασχόλησής τους–, φτάνει πλέον η ώρα του "λογαριασμού" της κυβέρνησης με τους δημοσίους υπαλλήλους.

Και αυτό, γιατί έχει σημειωθεί αύξηση του μισθολογικού κόστους, ενώ έχει σταθεροποιηθεί το πλήθος τους.

- Οι μόνιμοι υπάλληλοι από τον Αύγουστο του 2015 μέχρι τον Ιούνιο του 2016 μειώθηκαν μόλις κατά 2.154 ή 0,3%. Μεταξύ Αυγούστου 2014 και Αυγούστου 2015, οι δημόσιοι υπάλληλοι είχαν μειωθεί κατά... 15.355 ή 2,6%.

- Οι δαπάνες του κρατικού Προϋπολογισμού για τους υπαλλήλους των υπουργείων και των περιφερειών ("κεντρική διοίκηση") αυξήθηκαν κατά 1,5% το α' εξάμηνο του 2016 σε σχέση με το α' εξάμηνο του 2015.

Δεδομένου πως το ΑΕΠ συνεχίζει την πτωτική πορεία για ακόμα έναν χρόνο, οι αυξανόμενες μισθολογικές δαπάνες του Δημοσίου αυξάνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η εξέλιξη, όμως, αυτή δεν είναι συμβατή με τις μνημονιακές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, σύμφωνα με τις οποίες οι δαπάνες του μισθολογικού του Δημοσίου πρέπει να πέφτουν ως ποσοστό του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια.

Η πρώτη προσπάθεια "διόρθωσης" της εξέλιξης αυτής είναι η αναφορά του "συμπληρωματικού" Μνημονίου περί μέτρων ύψους 300 εκατ. ευρώ σε βάρος των ειδικών μισθολογίων (ένστολοι, πανεπιστημιακοί, δικαστικοί κ.λπ.), αλλά και των μη μισθολογικών επιδομάτων και των επιδομάτων ανθυγιεινής εργασίας. Το πακέτο αυτό πρέπει να θεσπιστεί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο και να εφαρμοστεί από 1/1/2017.

Αναδημοσίευση από το "Κεφάλαιο" που κυκλοφορεί.

capital.gr